Op deze pagina

Wat zijn gezondheidsvaardigheden?

Iedereen wordt wel eens geconfronteerd met vragen en beslissingen op gezondheidsvlak: Wanneer en met welke symptomen ga ik best naar een arts? Hoe vind ik een geschikte huisarts in de buurt? Hoe verzorg ik een wonde op de goede manier? Laat ik mezelf vaccineren? Welke informatie online is betrouwbaar?

Om deze gezondheidsvragen te beantwoorden heb je vaardigheden nodig. Deze vaardigheden vallen onder de noemer ‘gezondheidsvaardigheden’, ook wel ‘health literacy’ genoemd. Gezondheidsvaardigheden zijn je vaardigheden om informatie over gezondheid te zoeken, begrijpen, evalueren en toe te passen bij het nemen van beslissingen in het dagelijkse leven over je gezondheid.

Enkele voorbeelden:

  • informatie zoeken: achterhalen wat je in een medisch noodgeval kan doen, je weg zoeken en vinden in zorg- en welzijnsorganisaties,...
  • informatie begrijpen: de uitnodigingsbrief voor de COVID-19 vaccinatie begrijpen, de bijsluiter van een geneesmiddel begrijpen, het advies van een arts begrijpen,...
  • informatie evalueren: beoordelen of informatie uit de media betrouwbaar is, oordelen welke hulp nodig is bij bv. hoge koorts van je kind, …
  • informatie toepassen: je medicatie correct innemen, een ziekenwagen bellen in nood, lid worden van een beweegclub, …

Naast basisvaardigheden zoals lezen en schrijven is het ook belangrijk de informatie te kunnen begrijpen en kritisch evalueren.

Meer informatie vind je in de infografieken ‘wat zijn gezondheidsvaardigheden’ (Gezond Leven).

Wie heeft beperkte gezondheidsvaardigheden?

Iedereen beschikt in meer of mindere mate over gezondheidsvaardigheden, toch heeft 40% van de bevolking beperkte gezondheidsvaardigheden. Hoewel het een probleem kan vormen in alle bevolkingsgroepen, zijn er wel enkele groepen die een hoger risico lopen; zoals laaggeletterden, mensen met Nederlands als 2e taal, mensen met een beperkt inkomen, laagopgeleiden, mensen met een beperkt netwerk, ouderen (75+), mensen met een slechte gezondheid, …


Gezondheidsvaardigheden zijn ook dynamisch: iedereen loopt op bepaalde momenten in zijn leven het risico minder gezondheidsvaardig te zijn. Zo kunnen stress, slaaptekort, financiële onzekerheden etc. voor verminderde gezondheidsvaardigheden zorgen.

Hoe beperkte gezondheidsvaardigheden herkennen?

Beperkte gezondheidsvaardigheden herkennen is niet zo eenvoudig. Vaak proberen mensen te verstoppen dat ze informatie niet begrijpen, omdat ze zich ervoor schamen of omdat ze ‘geen domme vragen’ durven stellen.

Er zijn wel verschillende signalen waarop je als professional kan letten en die je kunnen wijzen op beperkte gezondheidsvaardigheden:

  • papier tot klein formaat vouwen en in de zak van jas of broek steken
  • onvast handschrift dat niet binnen de voorgeschreven ruimte blijft
  • gebrek aan concentratie, zich bewust laten afleiden
  • op een theatrale manier over klachten spreken, irrelevante details vermelden
  • moeite hebben om een klacht chronologisch te vertellen of de klacht te omschrijven
  • stelt nooit vragen of altijd dezelfde vragen, antwoordt naast de kwestie
  • wordt snel boos als er vragen gesteld worden (onmacht) of als de persoon zich niet begrepen voelt.
  • geven niet altijd aan dat ze het niet begrijpen
    • blijven vriendelijk knikken
    • willen niet lastig doen
    • hebben het opgegeven
    • schrik dat ze meermaals dezelfde uitleg moeten vragen
  • gebruikt alleen de tegenwoordige tijd
  • heeft weinig gevarieerd woordgebruik
  • gebruikt veel omschrijvingen

Meer informatie vind je in de praktijkgids ‘Beperkte gezondheidsvaardigheden. Wat kan je doen als professional?’ (Gezond Leven)

Waarom inzetten op gezondheidsvaardigheden?

Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden ervaren meer drempels naar een gezonde levensstijl en naar de gezondheidszorg.

Beperkte gezondheidsvaardigheden hangen vaak samen met een slechtere gezondheid. Ze nemen bijvoorbeeld minder deel aan screeningscampagnes, ze hebben meer ongezonde gewoontes (ongezond eten, roken, minder bewegen,...), ze kampen meer met chronische aandoeningen (astma, diabetes, psychische aandoeningen,...) en ze hebben een hogere kans op vroegtijdig overlijden.

Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden maken ook meer gebruik van het zorgsysteem: ze komen vaker naar spoed en worden vaker opgenomen in het ziekenhuis. Daarnaast is er vaak een lagere therapietrouw en is er een hogere kans op ernstige medicatiefouten. Hierdoor liggen dan ook de gezondheidszorgkosten hoger voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden.

Het is onrechtvaardig dat mensen met minder gezondheidsvaardigheden ook minder kans op een gezond leven hebben. Het goede nieuws is dat jij daar als professional uit de zorg en hulpverlening iets aan kan doen. Gezondheidsvaardige hulpverleners en organisaties maken het makkelijker voor mensen om hun weg te vinden naar de gepaste zorg, alsook de correcte gezondheidsinformatie te vinden en begrijpen.